• Эхлэл
  • Цаг агаар
  • Валют ханш
  • Улс төр
  • Эдийн засаг
  • Үзэл бодол
  • Спорт
  • Нийгэм
  • Дэлхий
  • Энтертайнмэнт
  • Зурхай



Ц.Ганхуяг: Төрд тавих иргэдийн хяналт сул байна

ИЗНН-ын дарга Ц.Ганхуягтай ярилцлаа.

 

 -УИХ-аар Улс төрийн намын тухай болон Сонгуулийн хуулийн өөрчлөлтийг хэлэлцэхтэй холбогдуулж намуудын зүгээс Үндсэн хуулийн өөрчлөлтийг боловсронгуй болгохыг шаардах боллоо. ИЗНН ямар байр, суурьтай байна?

-Бид өөрчлөлтийг дэмжиж байгаа. Тухайлбал, улс төрийн намыг идэвхтэй,  идэвхгүй гэж ангилах, улс төрийн намын гишүүнчлэлд доод хязгаар тавихыг хүчингүй болгох, дотоод ардчилал, хариуцлагын тогтолцоог сайжруулах, санхүүжилтийг ил тод, тодорхой ойлгомжтой болгох, УИХ-ын сонгуулийг хувь тэнцүүлсэн системээр явуулах гээд дэмжих олон заалтыг ярьж байгаа.

-Манай улс 2019 онд Үндсэн хуульдаа нэмэлт, өөрчлөлт оруулсан. Журмын тухай хуулиар найман жил дахин гар хүрэх боломжгүй. Хэрэв дахин өөрчилнө гэвэл ямар гарц байх бол?

-Өөрчлөлт орсон тухайн заалтыг дахин ярихад хүрвэл найман жилийн хугацаа туулах шаардлагатай гэсэн байдлаар энэ хуулийг ойлгож байгаа.

Гэвч Үндсэн хуульд өөрчлөлт оруулахад хугацаатай холбоотой хатуу заалт байхгүй учраас энэ хуулийг бусад хуулийн нэгэн адил УИХ өөрчлөх бүрэн боломжтой. УИХ хүсвэл тийм ч хэцүү даваа биш.

-Ардчилсан Үндсэн хууль баталсан тухайн үеийн АИХ болон Улсын Бага хурлын гишүүн 1992 оны хууль чадамжаа алдаагүй гэж үздэг. Үндсэн хуулиа боловсронгуй болгохдоо 1992 оны Үндсэн хуульд суурилах боломжтой юу?

-Өөрөө гар бие оролцон баталсан хуульдаа хүн бүр л хайртай байдаг байх. Энэ бол хувь хүний өөрийн итгэл үнэмшлийн асуудал. 1992 оны Үндсэн хуулийн амин сүнсийг өөрчлөх талаар одоогоор ярьсан зүйл алга.

1992 оны Үндсэн хууль тэр үеийнхээ хөгжлийн бүтээгдэхүүн, төгс төгөлдөр болсон гэж үздэггүй. Жишээ нь, хууль тогтоох, гүйцэтгэх, шүүх эрх мэдэл тэнцвэртэй байх зарчим алдагдсаныг хууль тогтоох байгууллага нь төрийн эрх барих дээд байгууллага гэсэн давхар үүрэг функцтэй болсоноор харж болно.  Үүний гор өнөөдөр гарч байна. Энэ бүхнийг засаж сайжруулна гэвэл Үндсэн хуулийн шинэчлэлийг зайлшгүй ярих учиртай. Одоогоор өөрчлөлт оруулах хэмжээнд ярьж байгаа учраас ийм томоохон тогтолцооны шинэчлэл хийх боломж хомс байх шиг байна.

Нөгөө талаас дэлхийн дэг журам өөрчлөгдөн, бидний өмнө шинэ сорилтууд тавигдаж эхэлсэн байхад тусгаар улсаа улам баттай болгоход төрийн тогтолцоогоо улам чамбайруулах шаардлагатай болсон. Төрд тавих иргэдийн хяналт дэндүү сул байна. Ийм тогтолцоог цаг алдалгүй засахаас  аргагүй. Өөрчлөх шалтаг, бодит шалтгаан байгаа учраас улс төрийн бараг бүх нам анх удаа санал нэгдэж байгаа болов уу.

-Хуулийн шинэчлэлээр сонгуулийн тогтолцоог пропорциональ эсвэл холимог хэлбэртэй болгох саналууд давамгайлж байгаа нь ажиглагдсан. Алийг нь дэмжиж байгаа вэ?

-Хувь тэнцүүлсэн системийг дэмжиж байгаа. Энэ систем сонгогчдын төлөөллийг сайн хангаж өгдөг. Өнөөгийн мажоритар системээр хэдэн зуун мянган санал орхигдож, тэр хэмжээгээр сонгогчид хохирч байна. Засгийн бүх эрх мэдэл ард түмний гарт байна гэсэн Үндсэн хуулийн заалтыг бодитойгоор хэрэгжүүлэхэд сонгуулийн одоогийн систем том саад болж байгаа.

Хувь тэнцүүлсэн систем нь тойргийн эрх ашигт явцуурахаас зайлсхийж улс орны хэмжээний хөгжлийн бодлого, чиг шугамыг тодорхойлдгоороо давуу талтай. Тойрогтоо зам тавих, цахилгаан дамжуулах шон татах гэх мэтээр улсын сан, хөрөнгийг хөгжилд нэн шаардлагатай хөрөнгө оруулалтад зарцуулах боломж бүрдүүлэхгүй бол эдийн засгийн үр ашиг муутай бодлого хэвээр үйлчилсээр байх болно.

Монголчуудын олонхийн төлөөлөл парламент гэсэн нэгэн тогоонд үзэл бодлоо уралдуулан шийдвэрээ гаргах цаг болсон.

-Иргэдийн төрд оролцох оролцоог нэмэгдүүлэх үүднээс УИХ-ын гишүүдийн тоог нэмэгдүүлье гэлцдэг. Цөөн байснаар асуудалд төвлөрөх сайн талтай гэх нь ч бий. Зарим нь хоёр танхимтай парламентыг санагалзаж байх шиг. Ямар байвал үндэсний аюулгүй байдалд ээлтэй бол?

-Парламентын дээд, доод танхим бүрдүүлэхэд өнөөдөр бэлэн биш байна гэвэл УИХ-ын одоогийн нэг гишүүнд ногдох эрх дархыг багасгах, төрийн шийдвэр гаргахад аль болох олон гишүүнийг хамруулах нь нэг шийдэл мөн гэж үзэж байна.

Уг нь доод танхим нь хуулиа тогтоон хууль тогтоох, гүйцэтгэх, шүүх эрх мэдэл тэнцвэрээ хадгална. Харин хяналт болоод төрийн дээд эрх мэдлийг хэрэгжүүлдэг, сум хороо бүрийн төлөөлөл бүхий, гишүүд нь орон тооны бус ийм дээд танхимтай байвал манай төр хүчирхэг болно гэдгийг олон хүн дэмждэг. Бид ч ийм байр суурийг олон удаа илэрхийлж байгаа. Ийм тогтолцооны өөрчлөлт оруулах нь Үндсэн хуулийг шинэчлэх хэмжээний гэж үзээд байх шиг. Уг нь хүсвэл хойшлуулалгүй хийж болно л доо. Төсөл нь бэлэн байна.

-Олонх болсон намууд засаглал хуваах зарчмыг байнга зөрчдөг. Төрийн дээр нам гарч дураар авирласан, “Давхар дээл”-ээр наймаалцдаг гэх шүүмжлэл байнгын сэдэв байж ирлээ. Хуулийн шинэчлэлээр цэгцлэх ямар боломжууд байна вэ?

-Засаглал тэнцвэртэй байх зарчим 1992 оны Үндсэн хуулиар алдагдсан. Хууль тогтоох дээд байгууллага нь гүйцэтгэх, шүүх засаглалынхаа дээр гарчихсан шүү дээ. Уг нь энэ алдааг засчихмаар байгаа юм.

Гишүүдийн тоо нэмэгдэх нь парламентын хяналтыг сайжруулаад зогсохгүй “Давхар дээл”-ийн асуудал нь өөрөө тийм ч хэцүү биш болно. Асуудал “Давхар дээл”-д  бус, засаглалын тэнцвэр алдагдсанд л байгаа.

-Төр хяналтгүй, төсөв, санхүүгийн бодлого нь эрх мэдэл, мэдээлэлд ойр хэдэн хүний баяжих боломжийг дэмжиж ирснээр улс орон, иргэдийн амьдрал дээшлэхгүй байна. Үндсэн хуулийг өөрчилж гэмээ нь эдийн засгийн том бодлогуудыг хамгаалах, хэрэгжүүлэх ямар боломжууд бий болох вэ?

-Сонгуулийн одоогийн систем сүлжээтэй нам, мөнгөтэй, хөрөнгөтэй хүмүүст л боломж олгодог. Төр түмнийхээ төлөө чөмгөө дундартал зүтгэх ухаантан мэргэд орох бололцоог хаасныг бүгд шүүмжилдэг. Монголыг хэдэн тойрогт хуваан бүр өмчилчихсөн нөхдүүд УИХ-д олноороо сууж байна. Тэд амар хялбар сонгогдохоо л урьтал болгохоос улсаа өндөр хөгжилтэй болгож, ард олноо энх тунх, сайн сайхан амьдруулахад жинтэй шийдвэр гаргаж чадахгүй байна шүү дээ.

Төрд ажиллана гэдэг нь улс орныхоо төлөө өөрийн алд биеэ умартан зүтгэх чин зүтгэл юм. Гэтэл эрх мэдлийг ард түмнийхээ сайн сайхны төлөө бус өөрсдийнхөө төлөө, өөрсдийн ойр тойрныхоо төлөө ашиглаж байгаа зүй бус байдлыг одоо л халахгүй бол цааш сунжирвал манай улсын эдийн засгийн дархлаа  хэврэг болохоор байна.

-Улс төрийн намууд хатуу гишүүнчлэлээс татгалзаж, талцал хуваагдлыг арилгана гэдэгтэй та санал нийлэх үү?

-Санал нэг. Бидэнд өнөөдөр эв нэгдэл, эв эеэ хичээх үзэл маш чухал байна. Манай улсын хэдэн мянган жилийн түүхээс харахад төрийн тогтолцоо нь хүн ардаа дэмжсэн, тэднийхээ бүрэн хараа хяналтад байж, хөгжлийн бодлого, гадаад бодлого дээрээ нэгдмэл байсан цагт хүчирхэг байсан нь харагддаг.

Хоорондоо эв түнжин муутай, эе эвдрэлцэл ихдэн өөр хоорондоо дайтснаар бусдад өгөөш болж байсан гашуун түүх арвин. Хүннүгийн төрөөс хойшх манай бүх л төр өөр хоорондын дайсагналаасаа болж мөхөж байсан сургамжийг хаана хаанаа тунгааж, төрөө бат бөх болгох зоримог алхмыг хэрэгжүүлэх цаг болсон гэж үзэж байна.

Эх сурвалж: “Зууны мэдээ” сонин

2022 ОНЫ ДӨРӨВДҮГЭЭР САРЫН 27. ЛХАГВА ГАРАГ. № 84 (6816)

    ХУВААЛЦАХ ЖИРГЭХ


МЭДЭЭНИЙ СЭТГЭГДЭЛ
ХОЛБООТОЙ МЭДЭЭ
Монгол Улсын Ерөнхийлөгч У.Хүрэлсүх УИХ-ын 2025 оны 95 дугаар тогтоолд бүхэлд нь хориг тавилаа
Сэтгэцийн эрүүл мэндийн тулгамдсан асуудалтай хүмүүсийн тоо жилээс жилд нэмэгдэж байна
Г.Занданшатар: Монгол Улс залуусынхаа эрч хүч, бүтээмж, оюунд бүрэн итгэдэг
Үндсэн хуулийн цэцийн их суудлын хуралдаан болно



Веб сайтад агуулагдсан мэдээлэл зохиогчийн эрхийн хуулиар хамгаалагдсан тул зөвшөөрөлгүй хуулбарлах хориотой.

Copyright © MMINFO.MN All Rights Reserved. Powered by HUREEMEDIA.





  • Эхлэл
  • Цаг агаар
  • Валют ханш
  • Улс төр
  • Эдийн засаг
  • Үзэл бодол
  • Спорт
  • Нийгэм
  • Дэлхий
  • Энтертайнмэнт
  • Зурхай



Ц.Ганхуяг: Төрд тавих иргэдийн хяналт сул байна

ИЗНН-ын дарга Ц.Ганхуягтай ярилцлаа.

 

 -УИХ-аар Улс төрийн намын тухай болон Сонгуулийн хуулийн өөрчлөлтийг хэлэлцэхтэй холбогдуулж намуудын зүгээс Үндсэн хуулийн өөрчлөлтийг боловсронгуй болгохыг шаардах боллоо. ИЗНН ямар байр, суурьтай байна?

-Бид өөрчлөлтийг дэмжиж байгаа. Тухайлбал, улс төрийн намыг идэвхтэй,  идэвхгүй гэж ангилах, улс төрийн намын гишүүнчлэлд доод хязгаар тавихыг хүчингүй болгох, дотоод ардчилал, хариуцлагын тогтолцоог сайжруулах, санхүүжилтийг ил тод, тодорхой ойлгомжтой болгох, УИХ-ын сонгуулийг хувь тэнцүүлсэн системээр явуулах гээд дэмжих олон заалтыг ярьж байгаа.

-Манай улс 2019 онд Үндсэн хуульдаа нэмэлт, өөрчлөлт оруулсан. Журмын тухай хуулиар найман жил дахин гар хүрэх боломжгүй. Хэрэв дахин өөрчилнө гэвэл ямар гарц байх бол?

-Өөрчлөлт орсон тухайн заалтыг дахин ярихад хүрвэл найман жилийн хугацаа туулах шаардлагатай гэсэн байдлаар энэ хуулийг ойлгож байгаа.

Гэвч Үндсэн хуульд өөрчлөлт оруулахад хугацаатай холбоотой хатуу заалт байхгүй учраас энэ хуулийг бусад хуулийн нэгэн адил УИХ өөрчлөх бүрэн боломжтой. УИХ хүсвэл тийм ч хэцүү даваа биш.

-Ардчилсан Үндсэн хууль баталсан тухайн үеийн АИХ болон Улсын Бага хурлын гишүүн 1992 оны хууль чадамжаа алдаагүй гэж үздэг. Үндсэн хуулиа боловсронгуй болгохдоо 1992 оны Үндсэн хуульд суурилах боломжтой юу?

-Өөрөө гар бие оролцон баталсан хуульдаа хүн бүр л хайртай байдаг байх. Энэ бол хувь хүний өөрийн итгэл үнэмшлийн асуудал. 1992 оны Үндсэн хуулийн амин сүнсийг өөрчлөх талаар одоогоор ярьсан зүйл алга.

1992 оны Үндсэн хууль тэр үеийнхээ хөгжлийн бүтээгдэхүүн, төгс төгөлдөр болсон гэж үздэггүй. Жишээ нь, хууль тогтоох, гүйцэтгэх, шүүх эрх мэдэл тэнцвэртэй байх зарчим алдагдсаныг хууль тогтоох байгууллага нь төрийн эрх барих дээд байгууллага гэсэн давхар үүрэг функцтэй болсоноор харж болно.  Үүний гор өнөөдөр гарч байна. Энэ бүхнийг засаж сайжруулна гэвэл Үндсэн хуулийн шинэчлэлийг зайлшгүй ярих учиртай. Одоогоор өөрчлөлт оруулах хэмжээнд ярьж байгаа учраас ийм томоохон тогтолцооны шинэчлэл хийх боломж хомс байх шиг байна.

Нөгөө талаас дэлхийн дэг журам өөрчлөгдөн, бидний өмнө шинэ сорилтууд тавигдаж эхэлсэн байхад тусгаар улсаа улам баттай болгоход төрийн тогтолцоогоо улам чамбайруулах шаардлагатай болсон. Төрд тавих иргэдийн хяналт дэндүү сул байна. Ийм тогтолцоог цаг алдалгүй засахаас  аргагүй. Өөрчлөх шалтаг, бодит шалтгаан байгаа учраас улс төрийн бараг бүх нам анх удаа санал нэгдэж байгаа болов уу.

-Хуулийн шинэчлэлээр сонгуулийн тогтолцоог пропорциональ эсвэл холимог хэлбэртэй болгох саналууд давамгайлж байгаа нь ажиглагдсан. Алийг нь дэмжиж байгаа вэ?

-Хувь тэнцүүлсэн системийг дэмжиж байгаа. Энэ систем сонгогчдын төлөөллийг сайн хангаж өгдөг. Өнөөгийн мажоритар системээр хэдэн зуун мянган санал орхигдож, тэр хэмжээгээр сонгогчид хохирч байна. Засгийн бүх эрх мэдэл ард түмний гарт байна гэсэн Үндсэн хуулийн заалтыг бодитойгоор хэрэгжүүлэхэд сонгуулийн одоогийн систем том саад болж байгаа.

Хувь тэнцүүлсэн систем нь тойргийн эрх ашигт явцуурахаас зайлсхийж улс орны хэмжээний хөгжлийн бодлого, чиг шугамыг тодорхойлдгоороо давуу талтай. Тойрогтоо зам тавих, цахилгаан дамжуулах шон татах гэх мэтээр улсын сан, хөрөнгийг хөгжилд нэн шаардлагатай хөрөнгө оруулалтад зарцуулах боломж бүрдүүлэхгүй бол эдийн засгийн үр ашиг муутай бодлого хэвээр үйлчилсээр байх болно.

Монголчуудын олонхийн төлөөлөл парламент гэсэн нэгэн тогоонд үзэл бодлоо уралдуулан шийдвэрээ гаргах цаг болсон.

-Иргэдийн төрд оролцох оролцоог нэмэгдүүлэх үүднээс УИХ-ын гишүүдийн тоог нэмэгдүүлье гэлцдэг. Цөөн байснаар асуудалд төвлөрөх сайн талтай гэх нь ч бий. Зарим нь хоёр танхимтай парламентыг санагалзаж байх шиг. Ямар байвал үндэсний аюулгүй байдалд ээлтэй бол?

-Парламентын дээд, доод танхим бүрдүүлэхэд өнөөдөр бэлэн биш байна гэвэл УИХ-ын одоогийн нэг гишүүнд ногдох эрх дархыг багасгах, төрийн шийдвэр гаргахад аль болох олон гишүүнийг хамруулах нь нэг шийдэл мөн гэж үзэж байна.

Уг нь доод танхим нь хуулиа тогтоон хууль тогтоох, гүйцэтгэх, шүүх эрх мэдэл тэнцвэрээ хадгална. Харин хяналт болоод төрийн дээд эрх мэдлийг хэрэгжүүлдэг, сум хороо бүрийн төлөөлөл бүхий, гишүүд нь орон тооны бус ийм дээд танхимтай байвал манай төр хүчирхэг болно гэдгийг олон хүн дэмждэг. Бид ч ийм байр суурийг олон удаа илэрхийлж байгаа. Ийм тогтолцооны өөрчлөлт оруулах нь Үндсэн хуулийг шинэчлэх хэмжээний гэж үзээд байх шиг. Уг нь хүсвэл хойшлуулалгүй хийж болно л доо. Төсөл нь бэлэн байна.

-Олонх болсон намууд засаглал хуваах зарчмыг байнга зөрчдөг. Төрийн дээр нам гарч дураар авирласан, “Давхар дээл”-ээр наймаалцдаг гэх шүүмжлэл байнгын сэдэв байж ирлээ. Хуулийн шинэчлэлээр цэгцлэх ямар боломжууд байна вэ?

-Засаглал тэнцвэртэй байх зарчим 1992 оны Үндсэн хуулиар алдагдсан. Хууль тогтоох дээд байгууллага нь гүйцэтгэх, шүүх засаглалынхаа дээр гарчихсан шүү дээ. Уг нь энэ алдааг засчихмаар байгаа юм.

Гишүүдийн тоо нэмэгдэх нь парламентын хяналтыг сайжруулаад зогсохгүй “Давхар дээл”-ийн асуудал нь өөрөө тийм ч хэцүү биш болно. Асуудал “Давхар дээл”-д  бус, засаглалын тэнцвэр алдагдсанд л байгаа.

-Төр хяналтгүй, төсөв, санхүүгийн бодлого нь эрх мэдэл, мэдээлэлд ойр хэдэн хүний баяжих боломжийг дэмжиж ирснээр улс орон, иргэдийн амьдрал дээшлэхгүй байна. Үндсэн хуулийг өөрчилж гэмээ нь эдийн засгийн том бодлогуудыг хамгаалах, хэрэгжүүлэх ямар боломжууд бий болох вэ?

-Сонгуулийн одоогийн систем сүлжээтэй нам, мөнгөтэй, хөрөнгөтэй хүмүүст л боломж олгодог. Төр түмнийхээ төлөө чөмгөө дундартал зүтгэх ухаантан мэргэд орох бололцоог хаасныг бүгд шүүмжилдэг. Монголыг хэдэн тойрогт хуваан бүр өмчилчихсөн нөхдүүд УИХ-д олноороо сууж байна. Тэд амар хялбар сонгогдохоо л урьтал болгохоос улсаа өндөр хөгжилтэй болгож, ард олноо энх тунх, сайн сайхан амьдруулахад жинтэй шийдвэр гаргаж чадахгүй байна шүү дээ.

Төрд ажиллана гэдэг нь улс орныхоо төлөө өөрийн алд биеэ умартан зүтгэх чин зүтгэл юм. Гэтэл эрх мэдлийг ард түмнийхээ сайн сайхны төлөө бус өөрсдийнхөө төлөө, өөрсдийн ойр тойрныхоо төлөө ашиглаж байгаа зүй бус байдлыг одоо л халахгүй бол цааш сунжирвал манай улсын эдийн засгийн дархлаа  хэврэг болохоор байна.

-Улс төрийн намууд хатуу гишүүнчлэлээс татгалзаж, талцал хуваагдлыг арилгана гэдэгтэй та санал нийлэх үү?

-Санал нэг. Бидэнд өнөөдөр эв нэгдэл, эв эеэ хичээх үзэл маш чухал байна. Манай улсын хэдэн мянган жилийн түүхээс харахад төрийн тогтолцоо нь хүн ардаа дэмжсэн, тэднийхээ бүрэн хараа хяналтад байж, хөгжлийн бодлого, гадаад бодлого дээрээ нэгдмэл байсан цагт хүчирхэг байсан нь харагддаг.

Хоорондоо эв түнжин муутай, эе эвдрэлцэл ихдэн өөр хоорондоо дайтснаар бусдад өгөөш болж байсан гашуун түүх арвин. Хүннүгийн төрөөс хойшх манай бүх л төр өөр хоорондын дайсагналаасаа болж мөхөж байсан сургамжийг хаана хаанаа тунгааж, төрөө бат бөх болгох зоримог алхмыг хэрэгжүүлэх цаг болсон гэж үзэж байна.

Эх сурвалж: “Зууны мэдээ” сонин

2022 ОНЫ ДӨРӨВДҮГЭЭР САРЫН 27. ЛХАГВА ГАРАГ. № 84 (6816)



МЭДЭЭНИЙ СЭТГЭГДЭЛ


Бидний тухай Редакцийн бодлого Сурталчилгаа байршуулах Холбоо барих

Веб сайтад агуулагдсан мэдээлэл зохиогчийн эрхийн хуулиар хамгаалагдсан тул зөвшөөрөлгүй хуулбарлах хориотой.

Copyright © MMINFO.MN All Rights Reserved. Powered by HUREEMEDIA.





Эхлэл Улс төр Эдийн засаг Үзэл бодол Спорт Нийгэм Дэлхий Энтертайнмэнт Зурхай
  • Нийтлэл
  • •
  • Ярилцлага
  • •
  • Сурвалжлага
  • •
  • Азийн АШТ
  • •
  • Фото мэдээ
  • •
  • Оддын амьдрал
БҮХ СЭДЭВ
  • •Засгийн газар
  • •Чуулган
  • •Нийтлэл
  • •Ерөнхийлөгч
  • •Гадаад харилцаа
  • •Нийслэл
  • •Фото мэдээ
  • •Байнгын хороо
  • •Халуун сэдэв
  • •Ипотекийн зээл
  • •Улсын Онцгой Комисс
  • •Сэрэмжлүүлэг
  • •Боловсрол
  • •Уул уурхай
  • •Яам, Агентлаг
ХУРААХ
26 сая хүн амтай Шанхай хөл...
Иргэд виртуал хөрөнгө...

Ц.Ганхуяг: Төрд тавих иргэдийн хяналт сул байна

ҮЛ-ОЛДОХ 2022-04-27
    ХУВААЛЦАХ ЖИРГЭХ
Ц.Ганхуяг: Төрд тавих иргэдийн хяналт сул байна

ИЗНН-ын дарга Ц.Ганхуягтай ярилцлаа.

 

 -УИХ-аар Улс төрийн намын тухай болон Сонгуулийн хуулийн өөрчлөлтийг хэлэлцэхтэй холбогдуулж намуудын зүгээс Үндсэн хуулийн өөрчлөлтийг боловсронгуй болгохыг шаардах боллоо. ИЗНН ямар байр, суурьтай байна?

-Бид өөрчлөлтийг дэмжиж байгаа. Тухайлбал, улс төрийн намыг идэвхтэй,  идэвхгүй гэж ангилах, улс төрийн намын гишүүнчлэлд доод хязгаар тавихыг хүчингүй болгох, дотоод ардчилал, хариуцлагын тогтолцоог сайжруулах, санхүүжилтийг ил тод, тодорхой ойлгомжтой болгох, УИХ-ын сонгуулийг хувь тэнцүүлсэн системээр явуулах гээд дэмжих олон заалтыг ярьж байгаа.

-Манай улс 2019 онд Үндсэн хуульдаа нэмэлт, өөрчлөлт оруулсан. Журмын тухай хуулиар найман жил дахин гар хүрэх боломжгүй. Хэрэв дахин өөрчилнө гэвэл ямар гарц байх бол?

-Өөрчлөлт орсон тухайн заалтыг дахин ярихад хүрвэл найман жилийн хугацаа туулах шаардлагатай гэсэн байдлаар энэ хуулийг ойлгож байгаа.

Гэвч Үндсэн хуульд өөрчлөлт оруулахад хугацаатай холбоотой хатуу заалт байхгүй учраас энэ хуулийг бусад хуулийн нэгэн адил УИХ өөрчлөх бүрэн боломжтой. УИХ хүсвэл тийм ч хэцүү даваа биш.

-Ардчилсан Үндсэн хууль баталсан тухайн үеийн АИХ болон Улсын Бага хурлын гишүүн 1992 оны хууль чадамжаа алдаагүй гэж үздэг. Үндсэн хуулиа боловсронгуй болгохдоо 1992 оны Үндсэн хуульд суурилах боломжтой юу?

-Өөрөө гар бие оролцон баталсан хуульдаа хүн бүр л хайртай байдаг байх. Энэ бол хувь хүний өөрийн итгэл үнэмшлийн асуудал. 1992 оны Үндсэн хуулийн амин сүнсийг өөрчлөх талаар одоогоор ярьсан зүйл алга.

1992 оны Үндсэн хууль тэр үеийнхээ хөгжлийн бүтээгдэхүүн, төгс төгөлдөр болсон гэж үздэггүй. Жишээ нь, хууль тогтоох, гүйцэтгэх, шүүх эрх мэдэл тэнцвэртэй байх зарчим алдагдсаныг хууль тогтоох байгууллага нь төрийн эрх барих дээд байгууллага гэсэн давхар үүрэг функцтэй болсоноор харж болно.  Үүний гор өнөөдөр гарч байна. Энэ бүхнийг засаж сайжруулна гэвэл Үндсэн хуулийн шинэчлэлийг зайлшгүй ярих учиртай. Одоогоор өөрчлөлт оруулах хэмжээнд ярьж байгаа учраас ийм томоохон тогтолцооны шинэчлэл хийх боломж хомс байх шиг байна.

Нөгөө талаас дэлхийн дэг журам өөрчлөгдөн, бидний өмнө шинэ сорилтууд тавигдаж эхэлсэн байхад тусгаар улсаа улам баттай болгоход төрийн тогтолцоогоо улам чамбайруулах шаардлагатай болсон. Төрд тавих иргэдийн хяналт дэндүү сул байна. Ийм тогтолцоог цаг алдалгүй засахаас  аргагүй. Өөрчлөх шалтаг, бодит шалтгаан байгаа учраас улс төрийн бараг бүх нам анх удаа санал нэгдэж байгаа болов уу.

-Хуулийн шинэчлэлээр сонгуулийн тогтолцоог пропорциональ эсвэл холимог хэлбэртэй болгох саналууд давамгайлж байгаа нь ажиглагдсан. Алийг нь дэмжиж байгаа вэ?

-Хувь тэнцүүлсэн системийг дэмжиж байгаа. Энэ систем сонгогчдын төлөөллийг сайн хангаж өгдөг. Өнөөгийн мажоритар системээр хэдэн зуун мянган санал орхигдож, тэр хэмжээгээр сонгогчид хохирч байна. Засгийн бүх эрх мэдэл ард түмний гарт байна гэсэн Үндсэн хуулийн заалтыг бодитойгоор хэрэгжүүлэхэд сонгуулийн одоогийн систем том саад болж байгаа.

Хувь тэнцүүлсэн систем нь тойргийн эрх ашигт явцуурахаас зайлсхийж улс орны хэмжээний хөгжлийн бодлого, чиг шугамыг тодорхойлдгоороо давуу талтай. Тойрогтоо зам тавих, цахилгаан дамжуулах шон татах гэх мэтээр улсын сан, хөрөнгийг хөгжилд нэн шаардлагатай хөрөнгө оруулалтад зарцуулах боломж бүрдүүлэхгүй бол эдийн засгийн үр ашиг муутай бодлого хэвээр үйлчилсээр байх болно.

Монголчуудын олонхийн төлөөлөл парламент гэсэн нэгэн тогоонд үзэл бодлоо уралдуулан шийдвэрээ гаргах цаг болсон.

-Иргэдийн төрд оролцох оролцоог нэмэгдүүлэх үүднээс УИХ-ын гишүүдийн тоог нэмэгдүүлье гэлцдэг. Цөөн байснаар асуудалд төвлөрөх сайн талтай гэх нь ч бий. Зарим нь хоёр танхимтай парламентыг санагалзаж байх шиг. Ямар байвал үндэсний аюулгүй байдалд ээлтэй бол?

-Парламентын дээд, доод танхим бүрдүүлэхэд өнөөдөр бэлэн биш байна гэвэл УИХ-ын одоогийн нэг гишүүнд ногдох эрх дархыг багасгах, төрийн шийдвэр гаргахад аль болох олон гишүүнийг хамруулах нь нэг шийдэл мөн гэж үзэж байна.

Уг нь доод танхим нь хуулиа тогтоон хууль тогтоох, гүйцэтгэх, шүүх эрх мэдэл тэнцвэрээ хадгална. Харин хяналт болоод төрийн дээд эрх мэдлийг хэрэгжүүлдэг, сум хороо бүрийн төлөөлөл бүхий, гишүүд нь орон тооны бус ийм дээд танхимтай байвал манай төр хүчирхэг болно гэдгийг олон хүн дэмждэг. Бид ч ийм байр суурийг олон удаа илэрхийлж байгаа. Ийм тогтолцооны өөрчлөлт оруулах нь Үндсэн хуулийг шинэчлэх хэмжээний гэж үзээд байх шиг. Уг нь хүсвэл хойшлуулалгүй хийж болно л доо. Төсөл нь бэлэн байна.

-Олонх болсон намууд засаглал хуваах зарчмыг байнга зөрчдөг. Төрийн дээр нам гарч дураар авирласан, “Давхар дээл”-ээр наймаалцдаг гэх шүүмжлэл байнгын сэдэв байж ирлээ. Хуулийн шинэчлэлээр цэгцлэх ямар боломжууд байна вэ?

-Засаглал тэнцвэртэй байх зарчим 1992 оны Үндсэн хуулиар алдагдсан. Хууль тогтоох дээд байгууллага нь гүйцэтгэх, шүүх засаглалынхаа дээр гарчихсан шүү дээ. Уг нь энэ алдааг засчихмаар байгаа юм.

Гишүүдийн тоо нэмэгдэх нь парламентын хяналтыг сайжруулаад зогсохгүй “Давхар дээл”-ийн асуудал нь өөрөө тийм ч хэцүү биш болно. Асуудал “Давхар дээл”-д  бус, засаглалын тэнцвэр алдагдсанд л байгаа.

-Төр хяналтгүй, төсөв, санхүүгийн бодлого нь эрх мэдэл, мэдээлэлд ойр хэдэн хүний баяжих боломжийг дэмжиж ирснээр улс орон, иргэдийн амьдрал дээшлэхгүй байна. Үндсэн хуулийг өөрчилж гэмээ нь эдийн засгийн том бодлогуудыг хамгаалах, хэрэгжүүлэх ямар боломжууд бий болох вэ?

-Сонгуулийн одоогийн систем сүлжээтэй нам, мөнгөтэй, хөрөнгөтэй хүмүүст л боломж олгодог. Төр түмнийхээ төлөө чөмгөө дундартал зүтгэх ухаантан мэргэд орох бололцоог хаасныг бүгд шүүмжилдэг. Монголыг хэдэн тойрогт хуваан бүр өмчилчихсөн нөхдүүд УИХ-д олноороо сууж байна. Тэд амар хялбар сонгогдохоо л урьтал болгохоос улсаа өндөр хөгжилтэй болгож, ард олноо энх тунх, сайн сайхан амьдруулахад жинтэй шийдвэр гаргаж чадахгүй байна шүү дээ.

Төрд ажиллана гэдэг нь улс орныхоо төлөө өөрийн алд биеэ умартан зүтгэх чин зүтгэл юм. Гэтэл эрх мэдлийг ард түмнийхээ сайн сайхны төлөө бус өөрсдийнхөө төлөө, өөрсдийн ойр тойрныхоо төлөө ашиглаж байгаа зүй бус байдлыг одоо л халахгүй бол цааш сунжирвал манай улсын эдийн засгийн дархлаа  хэврэг болохоор байна.

-Улс төрийн намууд хатуу гишүүнчлэлээс татгалзаж, талцал хуваагдлыг арилгана гэдэгтэй та санал нийлэх үү?

-Санал нэг. Бидэнд өнөөдөр эв нэгдэл, эв эеэ хичээх үзэл маш чухал байна. Манай улсын хэдэн мянган жилийн түүхээс харахад төрийн тогтолцоо нь хүн ардаа дэмжсэн, тэднийхээ бүрэн хараа хяналтад байж, хөгжлийн бодлого, гадаад бодлого дээрээ нэгдмэл байсан цагт хүчирхэг байсан нь харагддаг.

Хоорондоо эв түнжин муутай, эе эвдрэлцэл ихдэн өөр хоорондоо дайтснаар бусдад өгөөш болж байсан гашуун түүх арвин. Хүннүгийн төрөөс хойшх манай бүх л төр өөр хоорондын дайсагналаасаа болж мөхөж байсан сургамжийг хаана хаанаа тунгааж, төрөө бат бөх болгох зоримог алхмыг хэрэгжүүлэх цаг болсон гэж үзэж байна.

Эх сурвалж: “Зууны мэдээ” сонин

2022 ОНЫ ДӨРӨВДҮГЭЭР САРЫН 27. ЛХАГВА ГАРАГ. № 84 (6816)

ФОТО:

Сэдвүүд : #Ярилцлага  
ХОЛБООТОЙ МЭДЭЭ
Монгол Улсын Ерөнхийлөгч У.Хүрэлсүх УИХ-ын 2025 оны 95 дугаар тогтоолд бүхэлд нь хориг тавилаа
Сэтгэцийн эрүүл мэндийн тулгамдсан асуудалтай хүмүүсийн тоо жилээс жилд нэмэгдэж байна
Г.Занданшатар: Монгол Улс залуусынхаа эрч хүч, бүтээмж, оюунд бүрэн итгэдэг
Үндсэн хуулийн цэцийн их суудлын хуралдаан болно
МЭДЭЭНИЙ СЭТГЭГДЭЛ

АНХААРУУЛГА:Уншигчдын бичсэн сэтгэгдэлд mminfo.mn хариуцлага хүлээхгүй болно. ХХЗХ-ны журмын дагуу зүй зохисгүй зарим үг, хэллэгийг хязгаарласан тул ТА сэтгэгдэл бичихдээ хууль зүйн болон ёс суртахууны хэм хэмжээг хүндэтгэнэ үү. Хэм хэмжээг зөрчсөн сэтгэгдлийг админ устгах эрхтэй. Сэтгэгдэлтэй холбоотой санал гомдлыг 99998796 утсаар хүлээн авна.

ШУУРХАЙ МЭДЭЭ
8 цагийн өмнө өмнө

Галыг 08:11 цагт бүрэн унтраалаа

8 цагийн өмнө өмнө

Ипотекийн зээлтэй иргэн өөр төрлийн зээл авах боломжтой юу?

8 цагийн өмнө өмнө

NBA-ын шинэ улирал маргааш эхэлнэ

8 цагийн өмнө өмнө

Монгол Улсын Ерөнхийлөгч У.Хүрэлсүх УИХ-ын 2025 оны 95 дугаар тогтоолд бүхэлд нь хориг тавилаа

9 цагийн өмнө өмнө

Тарваган тахал өвчний хариу арга хэмжээний багт ажилласан ажилтнуудад талархал гардууллаа

9 цагийн өмнө өмнө

"Астана дэлхийн цом-2025" тэмцээнээс мөнгөн медаль хүртлээ

9 цагийн өмнө өмнө

Сэндвичэн агуулах шатаж байсныг 01:42 цагт галын тархалтыг зогсоожээ

9 цагийн өмнө өмнө

Найман цагаан мэнгэтэй харагчин гахай өдөр

9 цагийн өмнө өмнө

Өдөртөө 2-4 хэм хүйтэн байна

22 цагийн өмнө өмнө

2025 он гарсаар нийслэлийн төсөвт 6.3 тэрбум төгрөгийн орлогыг төвлөрүүлээд байна

22 цагийн өмнө өмнө

Сэтгэцийн эрүүл мэндийн тулгамдсан асуудалтай хүмүүсийн тоо жилээс жилд нэмэгдэж байна

22 цагийн өмнө өмнө

Г.Занданшатар: Монгол Улс залуусынхаа эрч хүч, бүтээмж, оюунд бүрэн итгэдэг

1 өдрийн өмнө өмнө

The MongolZ баг оролцож гуравдугаар байрт орлоо

1 өдрийн өмнө өмнө

Дамбадаржаад 1973 айлын орон сууц барина

1 өдрийн өмнө өмнө

Өнөөдрөөс скүүтер, мопед, цахилгаан дугуйг замын хөдөлгөөнд оролцуулахгүй

1 өдрийн өмнө өмнө

Үндсэн хуулийн цэцийн их суудлын хуралдаан болно

1 өдрийн өмнө өмнө

Ерөнхийлөгч Ерөнхий сайдыг огцруулах тухай УИХ-ын тогтоолд бүхэлд нь хориг тавьлаа

1 өдрийн өмнө өмнө

Тэдний хэн нь дараагийн УИХ-ын дарга, Ерөнхий сайд болох вэ?

1 өдрийн өмнө өмнө

УИХ-ын даргыг чөлөөлж, Ерөнхий сайдын огцруулсан долоо хоног

1 өдрийн өмнө өмнө

Есөн улаан мэнгэтэй хар нохой өдөр

1 өдрийн өмнө өмнө

Өдөртөө 3-5 хэм хүйтэн байна

2025-10-17 өмнө

Төсвийн тухай хуулийн төслүүдийг гурав дахь хэлэлцүүлэгт шилжүүлэв

2025-10-17 өмнө

Г.Занданшатар: Би хулгайтай эвлэрэх гэж, хулгайтай хамт унах гэж тэмцээгүй

2025-10-17 өмнө

Д.Амарбаясгаланг УИХ-ын даргын ажлаасаа чөлөөлөгдлөө

2025-10-17 өмнө

Ерөнхий сайд Г.Занданшатарыг огцрууллаа

2025-10-17 өмнө

А.Баяр:102-д зөрчил мэдээлсэн иргэнд урамшуулал олгоно

2025-10-17 өмнө

Б.Нарантуяа: Халтиргаа гулгаанаас сэргийлж, 4 тонн давсыг гудамж, зам талбайд цацаад байна

2025-10-17 өмнө

Яармагийн барилгын компаниуд зэвтэй усны асуудлаа шийдэж эхэллээ

2025-10-17 өмнө

2025 онд нийслэлийн ус, дулаан, ногоон байгууламж хариуцсан ажилчдын дундаж цалинг 3-3.5 сая төгрөгт хүргэлээ

2025-10-17 өмнө

Энэтхэг Улсад үндэсний урлаг, соёлоо сурталчиллаа

САНАЛ БОЛГОХ
2025-10-15 өмнө

Г.Занданшатарыг Ерөнхий сайдаар үлдээж, Б.Пүрэвдоржийг УИХ-ын даргаар сонгох уу?

2025-10-14 өмнө

“Миний орон сууцнуудыг бусдад худалдаж, доромжилсон” гэжээ

2025-10-14 өмнө

Х.Баттулгыг ҮАБЗ-ийг тэргүүлж байхад гэрээг нууцад авах зөвлөмж гарчээ

2025-10-15 өмнө

Байнгын хорооны дарга намын хорооны даргыг хавсран гүйцэтгэж болох уу

2025-10-15 өмнө

Өвлийн дугуй нь халтиргаатай замд автомашины зогсох чадварыг 30-40 хувиар нэмэгдүүлдэг

2025-10-14 өмнө

Үс засуулвал эд эдлэл идээ ундаа олдоно

2025-10-14 өмнө

“Хиймэл оюун ухаан ба ёс суртахуун” сэдвээр нээлттэй хэлэлцүүлэг зохион байгуулна

2025-10-15 өмнө

Сэлбэ хотыг орон сууцжуулах төслийн нэг, хоёрдугаар багцын бэлтгэл ажил 98 хувьтай үргэлжилж байна

2025-10-14 өмнө

Багахангай өртөөнөөс Хөшигийн өртөө хүртэл ухмал байгуулах ажил 95 хувьтай үргэлжилж байна

2025-10-17 өмнө

А.Баяр:102-д зөрчил мэдээлсэн иргэнд урамшуулал олгоно

2025-10-17 өмнө

Энэтхэг Улсад үндэсний урлаг, соёлоо сурталчиллаа

2025-10-14 өмнө

Ялимгүй цас орно, өдөртөө 0-2 хэм хүйтэн байна

2025-10-17 өмнө

Яармагийн барилгын компаниуд зэвтэй усны асуудлаа шийдэж эхэллээ

2025-10-15 өмнө

2024 оны хоёрдугаар ээлжээр татагдсан цэргүүд өнөөдөр халагдлаа

2025-10-16 өмнө

Дөрвөн ногоон мэнгэтэй шар морь өдөр

2025-10-16 өмнө

МАН-ын бүлэг хоёр даргатай болов

2025-10-17 өмнө

Б.Нарантуяа: Халтиргаа гулгаанаас сэргийлж, 4 тонн давсыг гудамж, зам талбайд цацаад байна

2025-10-16 өмнө

Ипотекийн зээлийн орлогын эх үүсвэрийг хоёр төрлөөр баталгаажуулна

2025-10-17 өмнө

2025 онд нийслэлийн ус, дулаан, ногоон байгууламж хариуцсан ажилчдын дундаж цалинг 3-3.5 сая төгрөгт хүргэлээ

2025-10-17 өмнө

Монголчууд баялгаасаа бодитоор хувь хүртэх ганц гарц нь АМНАТ болж байна

2025-10-16 өмнө

Урт цагааны цэцэрлэгт хүрээлэнгийн ил тохижилтын ажлыг сард дуусгалаа

2025-10-16 өмнө

Дулаан хангамжийн 11 Г, Д гол шугамыг ф1000 мм-ийн голчтой болгон өргөтгөж, шинэчлэв

2025-10-16 өмнө

“Нэгдүгээр тойрог зам” төсөл хэрэгжсэнээр түгжрэл 20 хувиар буурна

2025-10-16 өмнө

Хотын дарга 2007 айлын орон сууцны хорооллыг ашиглалтад оруулах үүрэг өглөө

2025-10-16 өмнө

Цас орно, өдөртөө 3-5 хэм хүйтэн байна

2025-10-15 өмнө

Таван шар мэнгэтэй улаагчин могой өдөр

2025-10-16 өмнө

Виктория Сикрет-2025 загварын шоунаас онцлох агшин

2025-10-15 өмнө

Баянбүрдийн тойрог дахь хөшөө шатжээ

2025-10-17 өмнө

Үс засуулвал жаргал үргэлжид ирнэ

2025-10-17 өмнө

Төсвийн тухай хуулийн төслүүдийг гурав дахь хэлэлцүүлэгт шилжүүлэв

Бидний тухай Редакцийн бодлого Сурталчилгаа байршуулах Холбоо барих Дээшээ буцах


Веб сайтад агуулагдсан мэдээлэл зохиогчийн эрхийн хуулиар хамгаалагдсан тул зөвшөөрөлгүй хуулбарлах хориотой.

Copyright © MMINFO.MN All Rights Reserved. Powered by HUREEMEDIA.